Yunanistan’da keşfettikleri çalı türüne ‘komşu borçağı’ adını verdiler
Ege Üniversitesi (EÜ) Botanik Bahçesi Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkez Müdürü ve Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve Dr. Ozan Şentürk, Yunanistan’ın Sterea Ellada kentinde keşfini yaptıkları baklagiller ailesinden yeni çalı türünü "komşu borçağı" adıyla literatüre kazandırdı.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yeni bir bitki türünü bilim dünyasına kazandıran Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı ve ekibini tebrik ederek başarılar diledi. Rektör Prof. Dr. Budak, “Üniversitemiz bilim insanları bilgi ve birikimlerini uluslararası arenada paylaşarak bilim dünyasına katkı sunmaya devam ediyorlar. Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı ve ekibi, Yunanistan’ın Sterea Ellada kentinde yeni bir türü bilim camiasına tanıttılar. Yürütülen saha ve laboratuvar araştırması sonucunda bitkinin, Baklagiller üyesi olan Yağlı borçak cinsine ait morfolojik ve DNA çalışmaları sonucunda mevcut bilinen tüm türlerden farklı olduğunu ortaya koyarak, bu popülasyonun henüz bilim dünyasında ismi olmayan yeni bir tür oldukları sonucuna vardılar. Yeni türü literatüre kazandıran bilim ekibimizi tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyorum” dedi.
Yağlı borçak cinsinin Doğu Akdeniz bölgesinde yayılış gösterdiğini, Türkiye’nin bu türün çeşitlenme merkezi olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Gonocytisus (Yağlı borçak) cinsi dünya geneli yayılışı Doğu Akdeniz Havzası olup; Türkiye, Yunanistan, Suriye, Lübnan ve İsrail’de yayılış gösteren 3 türle temsil edilen bir çalı grubu bitki cinsidir. Bu 3 tür ülkemizde yayılış göstermekte olup, ülkemiz bu cinsin çeşitlenme merkezidir. Bu türlerden, Gonocytisus angulatus (Yağlı borçak) yalnızca ülkemiz sınırları içerisinde bulunmakta olup endemik bir türdür. Gonocytisus pterocladus (Koca borçak) ise ülkemiz ile birlikte; Suriye, Lübnan ve İsrail’de de yayılış göstermektedir. Bu cinsin coğrafik açıdan dar yayılış gösteren ve popülasyonları oldukça az olan türü ise Gonocytisus dirmilensis (Dirmil borçağı)’dir. Dirmil borçağı Burdur’un Altınyayla (Dirmil) ilçesinden bilinmektedir. Gonocytisus içerisinde lokal yayılışa sahip olan ve ülkemiz endemiği olarak bilinen Gonocytisus dirmilensis’in 2006 yılında Yunanistan’dan da varlığına dair bir kaydın verilmesi ile ülkemiz endemiği olmaktan düşmüştür. Fakat bu yayılış oldukça kafa karıştırıcı şekilde coğrafik bir izolasyona tabii olması bizleri bu popülasyonu yerinde incelememiz için teşvik etmiştir” diye konuştu.
“Egeli ekip, Yunanistan anakarasında saha çalışmaları yaptı”
Danışmanlığını yaptığı Dr. Ozan Şentürk ile gerekli izinleri alarak 2018, 2019 ve 2023 yıllarında Yunanistan’da saha çalışmaları yaptıklarını ifade eden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Doktorasını danışmanlığımda tamamlayan Dr. Ozan Şentürk’ün ‘Gonocytisus cinsinin revizyonu, filogenisi ve filocoğrafyası’ isimli doktora tez çalışması kapsamında, Gonocytisus cinsi üzerine gerek taksonomik gerekse de DNA tabanlı detaylı moleküler/filogenetik çalışmalar ortaya konulmuştur. Bu çalışma aynı zamanda Türkiye genelinde 55 ilde gerçekleştirdiğimiz ‘Türkiye’de Yetişen Cytisus (Chamaecytisus ve Chronanthus Cinsleri Dahil), ve Gonocytisus Cinslerine Ait Taksonların Morfolojik, Moleküler, Sitolojik, Anatomik ve Palinolojik Revizyonu; Yayılışlarına Biyocoğrafik Bir Yaklaşım’ isimli TÜBİTAK projemizin de kapsamındaki bir çalışmadır. Dirmil borçağı’nın bu enterasan yayılışı için gerekli izinler alınarak 2018 ve 2019 ve 2023 yıllarında Yunanistan anakarasında tarafımızca saha çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yunanistan’da da, Sterea Elleda il sınırlarında Gavros - Kato Karista mevkileri arasında tespit ettiğimiz popülasyon üzerinde detaylı çalışmalar tarafımızca yapılmıştır” dedi.
“Dünyadaki Yağlı borçak tür sayısı 4’e yükseldi”
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Gerçekleştirilen saha ve laboratuvar çalışmaları sonucunda gerek morfolojik gerekse de moleküler düzeyde diğer türler ile ayrımı ortaya konularak, Yunanistan’da yayılış gösteren popülasyonların Dirmil borçağı (Gonocytisus dirmilensis) olmadığı, yeni bir Yağlı borçak (Gonocytisus) türü olduğu sonucuna varılmıştır. TÜBİTAK Projemizin danışmanı olan ve dünya Baklagilleri üzerine oldukça önemli çalışmalar ortaya koyan, İngiltere Edinburg Kraliyet Botanik Bahçesinden Dr. Gregory Kenicer’in de desteği ile çalışmalarını tamamlayıp makalesini yazdığımız bu yeni Yağlı borçak (Gonocytisus) türüne ‘Gonocytisus graecus” bilimsel ismi ile bilim dünyasına tanıttık. Türkçe olarak “Komşu borçağı’ ismini önerimiz bu yeni türün makalesi uluslararası önemli bir taksonomi dergisi olan ‘Phytotaxa’da yayınlanmıştır. Keşfedilen bu yeni türle beraber dünyadaki Yağlı borçak (Gonocytisus) tür sayısı 4’e yükselmiştir. Bunlardan Yağlı borçak (Gonocytisus angulatus) ve Dirmil borçağı (Gonocytisus dirmilensis) ülkemiz endemiği, Komşu borçağı (Gonocytisus graecus) Yunanistan endemiği diğer tür Koca borçak (Gonocytisus pterocladus) ise Türkiye, Suriye, Lübnan ve İsrail’de yayılış göstermektedir” diye konuştu.
