DNA’mız her gün saldırı altında!

Genetik bilgiyi taşıyan DNA’mızın çeşitli nedenlerle hasar görebileceğini dile getiren uzmanlar, bu hasarın en yaygın nedenleri arasında radyasyon (UV, X ve gama ışınları), kimyasallar (sigara dumanı, toksinler), viral enfeksiyonlar ve vücutta doğal olar

SAĞLIK 24.04.2025 00:15:59 143 0
DNA’mız her gün saldırı altında!

DNA’daki yapısal bozulmalar, genetik bilgiye zarar vererek hücrelerin sağlığını tehdit edebildiğini kaydeden Moleküler Biyolog Arş. Gör. Ayşegül Yanık, 25 Nisan Dünya DNA Günü kapsamında DNA hasarı, onarımı ve genetik düzeyde tedavi yöntemleri hakkında önemli bilgiler paylaştı.

DNA’mız çevresel sebeplerden zarar görebiliyor

DNA’nın, genetik bilgiyi taşıyan vücudumuzdaki en önemli moleküllerden biri olduğunu kaydeden Arş. Gör. Ayşegül Yanık, “Ancak her zaman stabil değildir. Çevresel sebeplerden ve vücudumuzda veya hücrelerimizde gerçekleşen doğal olaylar sonucunda zarar görebilir. DNA’ya zarar veren etmenler arasında radyasyon (UV, X-ışınları, gama ışınları), sigara dumanı, toksik kimyasallar, çevresel toksinler, hava kirliliği ve viral enfeksiyonlar yer alır. Bu etkenler, DNA’nın yapısında kırılmalara yol açabilir ve genetik bilgiyi oluşturan baz yapılarında değişikliklere neden olabilir. Bunun dışında bazı virüsler DNA’mıza bağlanır ve bizim genetik yapımızı bozabilir. Bu durum hücrelerin kontrolsüz çoğalmasına neden olabilir. Vücudumuzda gerçekleşen metabolizma olaylarının sonucu olarak oluşan bazı maddeler, DNA’nın kendini kopyalaması sırasında meydana gelebilen hatalar yine DNA’nın yapısını bozabilir. Bu hatalar çoğunlukla vücudumuz tarafından onarılırlar.” dedi.

Hücrelerimizde doğal olarak gerçekleşen DNA onarım mekanizmaları nasıl işliyor?

Hücreler genetik bilginin doğru şekilde saklanması, korunması ve nesilden nesille aktarılmasının sağlanması yönünde programlandığını dile getiren Yanık, “Bu sebeple hücrelerimizde, DNA'daki hasarları tanıyıp düzeltebilecek oldukça gelişmiş onarım mekanizmaları bulunur. Bu kendiliğinden var olan doğal bir süreçtir. Bu sayede genetik bilgi korunur ve hücreler sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürürler. Hücre, DNA üzerindeki yapısal bozuklukları özel proteinlerle tanır. DNA’daki bozulmuş olan kısım, özel enzimler tarafından kesilip çıkarılır. Boş kalan bölge için sağlam olan DNA şablonu kullanılarak yeniden bir parça sentezlenir ve sentezlenen parça eski DNA’ya yine hücrede yer alan enzimler tarafından bağlanarak zincirin tamamlanması sağlanır.” diye konuştu.

Onarılmayan DNA ne gibi sorunlara yol açıyor?

DNA’da meydana gelen hasarların düzgün bir şekilde onarılamadığı taktirde hücrelerde kalıcı mutasyonlar oluştuğunu da belirten Yanık, “Bu mutasyonlar, DNA’nın herhangi bir yerinde oluşabileceği gibi, hücrenin büyümesinden, çoğalmasından ve hücre ölümünü kontrolünden sorumlu genlerde de olabilir. Bu durum hücrelerin kontrolsüz çoğalmasına neden olursa kanser riski artar. Örneğin, BRCA1 ve BRCA2 gibi genler bozulduğunda meme ve yumurtalık kanseri riski artar. DNA onarımı yetersiz olursa sinir hücrelerinde işlev bozukluğu ve hücre ölümü gelişebilir. Bu durum nörolojik hastalıklara neden olabilir. DNA onarımı ayrıca bağışıklık hücrelerinin gelişimi sırasında önemlidir. Bozukluklar immün yetmezliklere yol açabilir. Ayrıca hücrelerde zamanla DNA hasarı birikir. Bu durum doku yenilenmesini yavaşlatır, böylece yaşlanma belirtileri artar.” ifadesinde bulundu.

CRISPR teknolojisi ile DNA'ya müdahale…

DNA onarımı veya iyileştirmesi kavramının DNA’daki hataların giderilmesi veya genetik mutasyonların düzeltilmesi anlamına geldiğini söyleyen Arş. Gör. Ayşegül Yanık, şöyle devam etti:

“Doğal onarım süreçlerini desteklemek ya da doğrudan genetik düzeltmeler yaparak hastalıkları tedavi etmeyi amaçlar. DNA onarımı veya iyileştirmesi DNA onarım enzimlerini aktive eden ilaçlarla ya da doğrudan genetik müdahalelerle gerçekleşir. DNA’daki mutasyonları doğrudan düzelten yöntemler gen tedavisi ya da gen düzenleme teknolojileri içeren genetik mühendisliği yöntemleriyle yapılır (CRISPR ile bozuk bir geni kesip sağlıklısını eklemek). CRISPR-Cas9, son yıllarda geliştirilen en güçlü gen düzenleme araçlarından biridir. Bu teknoloji sayesinde belirli bir gen hedeflenerek kesilip çıkarılabilir, sağlıklı bir gen eklenebilir ya da genin işleyişi modifiye edilebilir.”

Hangi hastalıklar için umut vadediyor?

DNA iyileştirme yaklaşımlarının, genetik düzeyde sorunlara doğrudan müdahale edebildiği için, özellikle genetik temelli hastalıklar için oldukça önemli olduğunu dile getiren Yanık, “DNA onarımına yönelik tedavi yaklaşımları; orak hücre anemisi, kistik fibrozis, Duchenne kas distrofisi gibi genetik hastalıklar, Spinal Müsküler Atrofi (SMA) gibi nadir genetik hastalıklar, Alzheimer gibi yaşlanmaya bağlı hastalıklar; SCID (Severe Combined Immunodeficiency) gibi bağışıklık sistemi hastalıkları ve bazı kanser hastalıkları için CRISPR ve gen tedavisi umut vadetmektedir.” dedi.

İlaçlar ve gen tedavileri hangi aşamada?

Günümüzde bazı DNA onarım mekanizmalarını hedefleyen ilaçların klinik kullanımda olduğunu da ifade eden Arş. Gör. Ayşegül Yanık, “Bazıları ise deneme aşamasındadır. Bazı ilaçlar (örneğin PARP inhibitörleri) halihazırda kanser tedavisinde kullanılmaktadır, bu tedaviler DNA onarımı bozuk olan hücreleri hedef alarak seçici bir şekilde öldürmeyi amaçlamaktadır. Gen tedavileri ise bazı nadir hastalıklarda klinik denemeleri geçmiş durumda bulunmakla beraber daha yaygın hastalıklar için denemeler devam etmektedir. Spinal müsküler atrofi için ve bazı göz hastalıkları için FDA onaylı bazı gen tedavileri mevcuttur. CRISPR temelli tedavilerinse şu anda bazıları erken klinik deneme aşamasındadır. Orak hücre anemisi tedavisi başarıyla uygulanmış olup 2024’te FDA onayı almıştır.” şeklinde sözlerini tamamladı. (İLKHA)

Haber Kaynak : ILKHA

Pakistan'da Okul Servisine Bombalı Saldırı

Brooklyn Köprüsü'ne gemi çarptı: 2 ölü, 17 yaralı

UNICEF: Gazze'de son iki aydır durum daha da kötüleşti

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, yarın Sırbistan'a gidecek

Romanya'da cumhurbaşkanlığı ikinci turu başladı

Hırvatistan yerel seçimler için sandık başında

Somali'de askeri üs yakınında patlama

Dışişleri Bakanı Fidan, Suudi Arabistanlı mevkidaşı ile görüştü

Ukrayna: Rus saldırı helikopteri vuruldu

Güney Afrika'da silahlı saldırı: 8 ölü

Başkan Er, 7. Malatya Yapı Dekorasyon Fuar Alanında İncelemelerde Bulundu

Türk Telekom, siber güvenlik ve bulut bilişim alanındaki çalışmalarını sürdürüyor

İnternet Abone Sayısı 94 Milyonu Geçti

Adıyaman’da Python yazılım yarışması düzenlendi

Devlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) 91’inci yıl dönümü Malatya’da kutlandı

SANKO Okulları bölge elemelerinde iki birincilik kazandı

TÜİK’in çocuk portalı Malatya’da öğrencilerine tanıtıldı

Diyarbakır’da teknoloji semineri düzenlendi

Dicle’de öğrenciler projelerini sergiledi

Güneydoğu’da çiftçilerin elektrik borcu 27 milyara ulaştı

4 Şüpheli Adliyeye Sevk Edildi

Tunç Soyer'in Gözaltı Görüntüleri Ortaya Çıktı

FETO Tuzağı

Otomobilin Çarptığı Yaya Hayatını Kaybetti

Şanlıurfa’da Otomobil Şarampole Devrildi: 1 Ölü, 1 Ağır Yaralı

Malatya’da Bariyerlere Çarpan Tır Alev Aldı

Bingöl’de Yaklaşık 6 Bin Kök Kenevir Ele Geçirildi

Elazığ’da Trafik Kazası: 3 Kişi Yaralandı

Husumetlilerin Kavgasında Bir Kişi Silahla Ağır Yaralandı

İki Otomobil Kafa Kafaya Çarpıştı: 4 Yaralı

Malatya Büyükşehir Zabıta Ekipleri Denetimlerini Titizlikle Sürdürüyor

Yeşilyurt Belediye Meclisi, Temmuz Ayı Toplantılarına Başladı

“Muharrem Ayı, Sadece Matem Değil Aynı Zamanda Birlik, Beraberlik Ve Kardeşlik Ayıdır”

Malatya’da Sokak Hayvanları İçin Kapsamlı Önlem Planı Görüşüldü

Başkan Yalçın’dan Leman Dergisine Sert Tepki

MAGİNDER Heyeti Doğanşehir’de Esnaf Ve Vatandaşlarla Buluştu

Battalgazi’de ‘Yerinde Dönüşüm’e 755 Başvuru

Sadıkoğlu: “Malatya Kayısısının Marka Değerini Koruyoruz”

Yeşilyurt Kent Konseyi Kadın Meclisinden Harput’a Tarih Ve Kültür Dolu Gezi!

Sadıkoğlu: “Bu Şehir 16 Ay İmar Bekledi, Yerinde Dönüşüm Süresi Uzatılmalıdır”

Cumhurbaşkanı Erdoğan: 'Camımıza Taş Atana Gülle Atmasını İyi Biliriz'

''İsrail’in İran'a Saldırılarını Asla Tasvip Etmiyoruz''

İSRAİL NE YAPTIĞININ FARKINDA DEĞİL'

Dışişleri Bakanı Fidan, İngiliz Mevkidaşı İle Görüştü

DEM Parti Sözcüsü Doğan: "İmralı Adası’na Gitmek Üzere Hazırlık Yapıyoruz"

Cumhurbaşkanı Erdoğan Duyurdu

MHP, DEM Parti İle Bayramlaştı

Zor Şartlarda Görev Yapan Gazetecilere Ziyaret

Ağbaba; “Malatya’da Yıllardır Çevre Felaketi Yaşanıyor”

“Benim Tekrar Seçilme Veya Tekrar Aday Olma Gibi Bir Derdim Yok”

Ehliyette Zeka Testi: IQ 79 Şartı Aranacak!

Memur Ve Emeklilerin Zam Oranları Belli Oldu

Kurtlar Vadisi’nin "Kibritçi Cevat"ı Şekip Taşpınar hayatını kaybetti

4 Şüpheli Adliyeye Sevk Edildi

Bursa'da 4.3 büyüklüğünde deprem

Malatya Büyükşehir Zabıta Ekipleri Denetimlerini Titizlikle Sürdürüyor

Yeşilyurt Belediye Meclisi, Temmuz Ayı Toplantılarına Başladı

Tunç Soyer'in Gözaltı Görüntüleri Ortaya Çıktı

“Muharrem Ayı, Sadece Matem Değil Aynı Zamanda Birlik, Beraberlik Ve Kardeşlik Ayıdır”

FETO Tuzağı

Otomobilin Çarptığı Yaya Hayatını Kaybetti

Şanlıurfa’da Otomobil Şarampole Devrildi: 1 Ölü, 1 Ağır Yaralı

Malatya’da Sokak Hayvanları İçin Kapsamlı Önlem Planı Görüşüldü

Aksaçlılar Leman Derğisi Hakkında Suç Duyurusunda Bulunacak

Başkan Yalçın’dan Leman Dergisine Sert Tepki

Malatya’da Bariyerlere Çarpan Tır Alev Aldı

Dondurma Alırken Dikkat

İzmir Büyükşehir’deki Zarar 1.5 Milyar TL’yi Aşıyor

Ülke Genelinde Tüm Hayvan Pazarları Kapatıldı

Bursa'da Peş Peşe Depremler

Bingöl’de Yaklaşık 6 Bin Kök Kenevir Ele Geçirildi

Elazığ’da Trafik Kazası: 3 Kişi Yaralandı

MAGİNDER Heyeti Doğanşehir’de Esnaf Ve Vatandaşlarla Buluştu

Battalgazi’de ‘Yerinde Dönüşüm’e 755 Başvuru

Sadıkoğlu: “Malatya Kayısısının Marka Değerini Koruyoruz”

Yeşilyurt Kent Konseyi Kadın Meclisinden Harput’a Tarih Ve Kültür Dolu Gezi!

Husumetlilerin Kavgasında Bir Kişi Silahla Ağır Yaralandı

Düzce İtfaiyesi İzmir’e Yola Çıktı

Ahmetli’de Çıkan Orman Yangını Salihli’ye Ulaştı

İki Otomobil Kafa Kafaya Çarpıştı: 4 Yaralı

Yükleniyor